Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Maymun çiçeği virüsü, daha çok orta ve batı Afrika'da rastlanılan, Ortopoksvirüs cinsine ait olup, insanlara genellikle enfekte bir kişi veya hayvanın cilt lezyonları ya da vücut sıvılarıyla doğrudan teması sonucu bulaşan zoonotik bir hastalıktır. Ateş, baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, kas ağrısı ve yorgunluk maymun çiçeği virüsünün neden olduğu belirtilerdir. Bir diğer tipik belirtisi olan döküntüler genellikle yüz, eller, ayaklar ve ağızda ortaya çıkıp, bir süre sonra içi sıvı dolu lezyonlara dönüşür.
Mpox virüsü, artık görülmeyen çiçek hastalığına neden olan variola virüsü ile aynı virüs ailesinin bir parçası olsa da, etkileri daha hafiftir ve nadiren ölümcüldür. "Maymun çiçeği hastalığı" olarak adlandırılsa da hastalığın kaynağı bilinmemektedir ancak daha çok görüldüğü bölge olan Afrika kemirgenleri ve insan olmayan primatların (maymunlar gibi) virüsü barındırdığı ve insanlara bulaştırabildiği bilinmektedir.
İlk insan vakası vakası 1970 yılında kayıtlara geçse de, Dünya bu virüsün adını 2022 salgını ile birlikte duymuştur. Genellikle 2-4 hafta süren belirtileri olan ve kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Yaygın belirtileri arasında ateş, kaşıntılı deri döküntüsü, lenf düğümlerinde şişme ve halsizlik olan maymun çiçeği virüsü, hastalığın şiddetine göre ağır vakalar ortaya çıkarabilir.
Maymun çiçeği virüsünün patojeni
Maymun çiçeği virüsü, Poksviridae ailesinden Orthopoksvirus türüne ait çift sarmallı ve zarflı, bir DNA virüsüdür. İki farklı genetik bölümü olan bu virüsün Orta Afrika (Kongo Havzası) menşei de vardır ve daha bulaşıcı ve etkili olduğu bilinmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Maymun çiçeği virüsü, bu virüs ile enfekte olmuş kişi ile öpüşme, cinsel birliktelik gibi ten tene temas, damlacıklar yoluyla yayılmasını sağlayan uzun süre yüz yüze yakın mesafede konuşma, virüslü kişinin dokunduğu giysi, çarşaf, havlu gibi eşyaların kullanılması yolu ile bulaşabilmektedir. Hayvanlardan ise enfekte olmuş hayvanın derisini yüzme, ısırılma, sıvı veya hayvan atığı ile doğrudan temas, çizik atması ve hayvanın etinin yenmesi yoluyla da hayvandan insana bulaşabilmektedir. Mpox virüsünün daha çok görülebileceği hayvanlar sincap, sıçan ve fare gibi küçük yabani hayvanlardır.
Maymun çiçeği virüsü şu yollarla bulaşır:
- Yüz yüze konuşma esnasında nefes alıp verme
- Ten teması (dokunma, öpüşme, cinsel ilişki)
- Uzun süreli yakın temas ile birlikte solunum damlacıklarının yayılması
- Yatak örtüleri gibi kontamine eşyalarla temas
- Anneden bebeğe bulaşma, gebelik ve doğum sırasında ve sonrası yakın temaslada çocuğa bulaşabilir.
- Hayvanların salyaları, çırmalaması, ısırması veya o hayvanın etinin yenmesi de hayvandan insana bulaşma yoludur.
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği virüsü belirtileri, döküntü, ateş, boğaz ağrısı, lenf düğümlerinde şişme, baş ağrısı ve kas ağrılarıdır. Hastalığın neden olduğu döküntüler kaşıntılı olup, genellikle yüz bölgesinde başlar, avuç içi ve ayak tabanları da dahil olmak üzere vücuda yayılır.
Maymun çiçeği virüsünün neden olduğu belirtiler şunları içerir:
- Yüzde, ağız içinde ve el, ayak, göğüs, genital bölge veya anüste sivilce veya kabarcıklara benzeyen döküntü.
- Ateş
- Lenf düğümlerinde şişme
- Halsizlik
- Kas ve sırt ağrısı
- Baş ağrısı
- Solunum yolları problemleri (öksürük, burun tıkanıklığı)
- Üşüme ve titreme
Maymun çiçeği virüsünde görülen döküntü, ağrılı olabilen düz, kırmızı şişlikler olarak ortaya çıkabilir. Daha sonra oluşan bu şişlikler irinle dolan kabarcıklara dönüşür ve daha sonra bu kabarcıklar kabuklanır ve düşer. Tüm süreç iki ila dört hafta sürebilir. Bu süreç tamamlanana, yani döküntüler kabuklanıp düşene kadar virüsü bulaştırabilir durumda olursunuz.
Maymun çiçeği virüsü semptomları ne kadar sürede ortaya çıkar?
Maymun çiçeği virüsünün semptomları genellikle virüse kaptıktan sonraki 3 hafta içinde kendini gösterir ve kişi grip gibi mpox belirtilerinden birini göstermeye başladıysa genellikle 1-4 gün sonra kızarıklık gelişir. Hastalık ile ilgili veriler, kişilerin semptom göstermeye başlamadan 4 gün önce bile virüsü bulaştırabildiğini de göstermektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?
Suçiçeği, kızamık, bakteriyel deri enfeksiyonları, uyuz, uçuk, frengi gibi hastalıkların yarattığı belirtiler ile benzerlik gösterebilen semptomlar gösterdiği için maymun çiçeği virüsünü tespit etmek için test yapılması gerekir. Ciltte ortaya çıkan lezyon'dan alınan örnek doku ile yapılacak PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) testi ile maymun çiçeği virüsü teşhis edilebilir. Eğer ciltte yara oluşmadı ise ve buradan örnek alınamadıysa, anal veya rektal sürüntü alınarak da test almak mümkündür.
Bunun dışında bağışıklık sisteminizin antikor üretip, üretmediğini anlamak için için bir kan testi de istenebilir.
Maymun Çiçeği Virüsünden Nasıl Korunulur?
Sürveyans yani virüs konusunda sistematik gözlemler ve yeni vakaların hızlı tanımlanması, salgının kontrol altına alınması için kritik öneme sahiptir. Salgınları sırasında, enfekte kişilerle yakın temas, maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu için en önemli risk faktörüdür.
Maymun çiçeği virüsü nadir görülmesine rağmen özellikle seyahat ederken yakalanma riskini en aza indirgemek için bu tedbirleri almak gerekmektedir:
- Aşı olun (Çiçek hastalığı için geliştirilen aşılar ayrıca maymun çiçeğine karşı da koruma sağlar.)
- Virüsün belirtilerini gösteren kişilerden uzak durun, bilhassa cilt temasından kaçının.
- Hasta olduğunu bildiğiniz kişinin yatak takımlarına, havlularına veya giysilerine dokunmayın.
- Hasta olan biri ile temas ettiyseniz mutlaka ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın veya alkol bazlı el dezenfektan ile temizleyin.
- Virüsü taşıyabilecek hayvanlardan kaçının.
Maymun Çiçeği Virüsünün Tedavisi Nasıl Yapılır?
Spesifik olarak maymun çiçeği virüsü için herhangi bir tedavi yoktur fakat çiçek hastalığına benzerliği nedeni ile çiçek hastalığına karşı korunmak için geliştirilen antiviral ilaçlar monkeypox'u tedavi etmek için kullanılabilir. Maymun çiçeği virüsünün bulaştığı bir kişide tedavinin amacı hastalıktan kaynaklı ağrı, oluşan yaralar gibi belirtileri kontrol edip, kaldırmaya yöneliktir.
Eğer hastalığın belirtilerini gösteriyorsanız hızlıca bir sağlık kuruluşuna başvurup, erken şekilde tedavi almanız oldukça önemlidir.
Maymun Çiçeği ve Su Çiçeği Hastalığı Arasındaki Fark Nedir?
Birbirine benzeyen belirtiler içeren iki hastalığın bazı temel farkları vardır, bunlar ise şöyledir:
- Mpox bir ortopoks virüsü iken suçiçeği bir uçuk virüsüdür
- Su çiçeği çok daha bulaşıcıdır ve çok daha hızlı yayılır
- Suçiçeği genelde 2 hafta içinde iyileşirken, maymun çiçeğinin iyileşme periyodu 2-4 hafta arasıdır
Maymun Çiçeği Hakkında Sık Sorulan Sorular
Maymun çiçeği virüsü öldürür mü?
Çiçek hastalığına göre daha hafif seyreden maymun çiçeği virüsünde ölüm nadiren görülse de, evet ölümle sonuçlanan vakalarda bulunmaktadır. Ama semptomlarından birini göstermeniz durumunda hızlıca bir doktora görünmeniz durumunda iyileşme şansınızda yüksektir.
Maymun çiçeği virüsü ne kadar sürede iyileşir?
Maymun çiçeği virüsünün iyileşme süresi, normal seyri olan yaklaşık iki ila dört haftadır. Virüse maruz kaldığınızda döküntülerin kuruyup düşmesi, hastalığın genelde geçtiği anlamını taşır.
İnsandan insana bulaşma riskini azaltmak için neler yapılmalı?
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) şimdilik edinilen bilgiler ışığında virüsün neden olduğu hastalığın belirtilerini gösteren insanlarla yakın temas kurulmamasını, bu hastaların izole edilmesi gerektiğini belirtmektedir.
Hayvandan insana bulaş riski nasıl azaltılabilir?
Maymun çiçeği virüsünden korunmak için hasta hayvanlarla ve dokularıyla temas edilmemesi konusunda özen gösterilmelidir. Temas edilecekse eldiven ve diğer koruyucu kıyafetler kesinlikle giyilmelidir. Mümkün olduğunca, insanların enfekte olan hayvanlardan uzak durması önemlidir.
Maymun çiçeği virüsü yeni bir hastalık mıdır?
Virüsün neden olduğu hastalık yeni değildir. Maymunlarda 1958’de görülen virüs kaynaklı hastalık, insanlarda ilk kez 1970 yılında Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde ortaya çıkmıştır.
Maymun çiçeği virüsü neden önemli hale geldi?
Son dönemlerde 75 ülkede görülen vaka sayısı ile birlikte hastalığın daha fazla yayılma ihtimali maymun çiçeği virüsünü önemli hale getirmiş durumdadır. Afrika dışında görülün vaka sayısındaki hızlı artışa Dünya Sağlık Örgütü de dikkat çekmektedir. Türkiye’de de bugüne kadar sadece bir maymun çiçeği vakası bildirilmiştir.
Virüs en çok insanlara maymunlardan mı bulaşıyor?
İsminde ‘maymun’ kelimesinin olması virüsün sadece maymunlardan geçtiği algısına neden olmamalıdır. Hastalık maymunlardan daha çok fare ve sıçan gibi kemirgenlerle sincaplardan bulaşabilmektedir.
Cinsel temas ne kadar etkili?
Maymun çiçeği virüsü, damlacıkların "yakın temas" ile bulaşması sonucu kişiyi enfekte etmektedir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan açıklamada, maymun çiçeği virüsünün cinsel ilişki ile de yayıldığı belirtilmiştir. Bunun için korunmasız cinsel ilişkiden kaçınılması gerektiği ifade edilirken, bu hastalığın sadece cinsel yolla bulaşan bir hastalık olduğu düşünülmemelidir.
Maymun çiçeği virüsü en çok nasıl bulaşır?
İnsanların topluca ve kalabalık halde gidebileceği kapalı mekanlar, toplu kullanılan kapalı havuzlar, sauna, buhar odaları, hamam ve jakuzilerden hastalığın bulaşma ihtimali bulunmaktadır. Bu alanlara mümkünse hastalık şüphesi taşıyanların gitmemesi gerekmektir. Özellikle hamamlarda hastalık şüphesi olanlardan yakın temas edilmemeli, köpük masajı ve kese gibi uygulamalar yapılmamalıdır.
Maymun çiçeği virüsünün adı neden değişti, yeni adı ne oldu?
Kayıtlara girdiği ilk yılda maymun çiçeği virüsünün adı "ayrımcı ve damgalayıcı" olarak görüldüğü için Dünya Sağlık Örgütü (WHO), tarafından Kasım 2022'de mpox olarak değiştirilmiştir.
Maymun çiçeği virüsü Türkiye'de var mı?
Resmi açıklamalara göre maymun çiçeği virüsünün 2022 yılında Türkiye'de bir kişide gördüğü açıklanmıştı ancak şuan için Türkiye'de bildirilmiş başka bir maymun çiçeği vakası bulunmamaktadır. Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu'nun maymun çiçeği virüsü ile ilgili yaptığı açıklamada da Türkiye için herhangi bir alarm durumunun söz konusu olmadığı ifade edilmiştir.
Yorum Yazın